مالیات بر ارزش افزوده از حلقه آخر (مصرف کننده نهایی) اخذ می‌شود

1- قانون ماليات بر ارزش افزوده از جمله قوانين آمره كشور محسوب مي‌شود كه به موجب آن عرضه كالاها و ارائه خدمات در ايران و همچنين واردات آن‌ها (به استثناي موارد مصرح در ماده 9 قانون مذكور) با رعايت ترتيبات قانوني مشمول ماليات و عوارض مي‌باشد. همچنین ماليات بر ارزش افزوده نوعي ماليات بر مصرف کالاها و خدمات است كه در مراحل مختلف زنجيره واردات/توليد/توزيع/مصرف به صورت درصدي از بهای كالاهاي فروخته شده يا خدمات ارائه شده در هر مرحله اخذ مي شود که در این فرآیند ماليات پرداختي در هر مرحله از زنجيره به حلقه بعدي زنجيره انتقال مي‌يابد تا نهايتاً توسط مصرف كننده نهايي پرداخت شود. بدین مفهوم که اساساً این نوع مالیات به تولیدکنندگان و عرضه کنندگان کالا و خدمت اصابت نداشته و معطوف بر مصرف کنندگان نهایی می‌باشد. به بیان دیگر این مالیات در واقع نوعی مالیات بر فروش چند مرحله‌ای است که خرید کالا و خدمات واسطه‌ای را از پرداخت مالیات منصرف می‌کند چرا که هرگونه ماليات و عوارض پرداخت شده در زمان خريد توسط موديان اعم از واردكنندگان/توليدكنندگان/توزيع كنندگان/صادركنندگان، اعتبار مالیاتی ایشان محسوب شده و به صورت دوره های سه ماهه از طریق ارسال اظهارنامه مالیاتی، با سازمان امور مالياتي كشور تسويه مي‌شود.

2- مالیات بر ارزش افزوده بر پایه مصرف اخذ شده و توسط مصرف‌کنندگان نهایی کالاها و خدمات پرداخت می‌شود و عاملان اقتصادی (مؤدیان) تنها عناصر زنجیره واردات/تولید/توزیع هستند که مالیات و عوارض ارزش افزوده را در طول زنجیره به حلقه بعدی انتقال می‌دهند. بنابراین فعال اقتصادی (مؤدی نظام مالیات بر ارزش افزوده) صرفاً متولی وصول مالیات و عوارض ارزش افزوده از حلقه بعدی بوده و هیچ مالیاتی را شخصاً پرداخت نمی‌کند.

3- قانون مالیات بر ارزش افزوده طی جلسات کارشناسی متعدد و پس از انجام مطالعات با گردآوری نظرات نمايندگان بخش خصوصي و همچنين ساير بخش‌هاي دولتي و تجربيات كشورهاي مختلف در تاريخ 1400/03/02 به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيده و از تاريخ 1400/10/10 لازم الاجراء شده است. نظام مالياتي مذكور در حال حاضر در بسیاری از كشورهای جهان با موقعيت‌هاي جغرافيايي مختلف و همچنين ساختار اقتصادي متفاوت (توسعه يافته، در حال توسعه و كمتر توسعه يافته) و بعضاً كشورهاي اسلامي اجرايي شده است.

4- سازمان امور مالیاتی کشور بنا به اختیارات حاصله از ماده (18) قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال 1387 و ماده(13) قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال 1400 از ابتدای اجرای قانون (1387/07/01) اقدام به اعلام و انتشار ده مرحله فراخوان برای فعالان اقتصادی نموده است. مودیان این نظام مالیاتی مکلفند ضمن انطباق نوع و میزان فعالیت خود با شرایط مندرج در اطلاعیه‌های فراخوان صادره، نسبت به ثبت نام در نظام مالیات
بر ارزش افزوده و انجام کلیه مقررات قانون فوق الذکر از جمله صدور صورتحساب و درج مالیات و عوارض متعلقه در آن، وصول مالیات و عوارض و پرداخت مالیات و عوارض متعلقه در مهلت مقرر اقدام نمایند.

5- با ملحوظ نظر قراردادن فراخوان‌هاي مرحله دوم و چهارم این نظام مالياتي (كه صرفاً برخي از مؤديان اعم از حقيقي و حقوقي كه داراي فعاليت با موضوع مشاغل بندهاي (الف) و (ب) ماده (95) قانون ماليات‌هاي مستقيم با اصلاحات مصوب 1380/11/27 مي‌باشند، جهت اجراي قانون ماليات بر ارزش افزوده فراخوان شده‌اند و مؤديان موضوع بند (ج) ماده (95) قانون اخيرالذكر با فعاليت مشابه مؤديان فراخوان شده بند (الف) و (ب) ماده (96) قانون مرقوم كه حائز شرايط ساير فراخوان ها نباشند و یا مؤدیان مشمول گروه سوم آیین نامه اجرایی موضوع ماده (95) قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 1394/04/31 باشند، تاكنون جهت اجراي قانون ماليات بر ارزش افزوده فراخوان نشده‌اند. همچنین در فراخوان مرحله دهم این نظام مالیاتی صرفاً (13) مورد از فعالان اقتصادی با هر میزان فروش یا درآمد مکلف به اجراي مقررات قانون صدرالذکر از ابتدای دی ماه سال 1402 می باشند و سایر اشخاص حقیقی تاکنون فراخوان نشده اند.

6- به استناد ماده (4) قانون تسهیل تکالیف مودیان جهت اجرای «قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان» مصوب 1402/08/23، سازمان امور مالیاتی کشور موظف است مودیان مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال ۱۳۸۷ را که تا زمان تصویب این قانون فراخوان نشده‌اند، مطابق جدول زمان‌بندی که توسط رئیس سازمان امور مالیاتی پیشنهاد شده و به تأیید وزیر امور اقتصادی و دارائی خواهد رسید، تا پایان سال ۱۴۰۳ به‌تدریج فراخوان نماید. ضمناً به موجب قانون بودجه سال 1404 کل کشور مفاد ماده یادشده تا پایان سال 1404 تمدید شده است.

7- اعمال ضرایب کاهشی مالیات بر ارزش افزوده برای گروه‌هایی از مؤدیان به منظور تعیین مأخذ مالیات بر ارزش افزوده، در سال‌های 1396 لغایت 1398 به موجب احکام بندهای «ز» و «و» تبصره (6) قوانین بودجه کل کشور سال‌های مذکور و در سال 1399 به موجب مصوبات نوزدهمین جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا، انجام شده است.

8- در اجرای مفاد جزء (1) بند (ب) تبصره (6) قانون بودجه سال 1402 کل کشور مبنی بر ” به وزارت امور اقتصادی و دارایی (سازمان امور مالیاتی کشور) اجازه داده می شود ظرف یک سال، آن بخش از پرونده‌های مؤدیان مالیات بر ارزش افزوده دوره‌های سنوات ۱۳۸۷ تا ۱۴۰۰، که اظهارنامه های خود را در موعد مقرر تسلیم نموده اند و تاکنون مورد رسیدگی قرار نگرفته اند یا قطعی نشده اند، به­استثنای مؤدیان بزرگ بر اساس دستورالعملی که به پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور ظرف یک ماه بعد از ابلاغ این قانون تهیه شده و به تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی می رسد، بدون رسیدگی مأخذ مالیات و عوارض ارزش­افزوده را با اعمال ضریب درآمد، قطعی نماید. چنانچه پرونده های فوق­الذکر تا پایان سال ۱۴۰۲ مطابق دستورالعمل فوق قطعی نشده یا توسط سازمان امور مالیاتی کشور مورد رسیدگی قرار نگیرد، منطبق بر اظهارنامه تسلیمی مؤدی قطعی تلقی می گردد…”

9- به‌موجب مفاد بند (ت) تبصره (6) قانون بودجه سال 1403 «به وزارت امور اقتصادی و دارایی (سازمان امور مالیاتی کشور) اجازه داده می‌شود مالیات و عوارض ارزش‌افزوده مؤدیان مالیات بر ارزش‌افزوده بابت هر یک از دوره‌های سنوات ۱۳۸۷ تا ۱۴۰۰ که اظهارنامه‌های خود را در موعد مقرر تسلیم ننموده و تاکنون مورد رسیدگی قرار نگرفته‌اند و‌ مالیات آنها نیز برآورد نگردیده است را از طریق حسابرسی سامانه‌ای (سیستمی) بر اساس میزان فعالیت، اطلاعات موجود در سامانه‌های مالیاتی، سوابق مالیاتی پرونده عملکرد و با توجه به میزان اعتبارپذیری خرید کالا و خدمات فعالیت مؤدیان مذکور، بر اساس دستورالعملی که به پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور ظرف یک‌ماه از لازم‌الاجرا شدن این قانون به‌تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌رسد، تعیین و اظهار‌نامه برآوردی تولید نماید. حکم این بند به پرونده‌های مالیات بر ارزش‌افزوده سنوات مذکور و همچنین سنوات ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ صاحبان مشاغل (اشخاص حقیقی) که پرونده هر یک از دوره‌های آنها قطعی نشده‌است نیز تسری می‌یابد.

10- به استناد ماده (14) مکرر قانون تسهیل تکالیف مودیان جهت اجرای قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان مقرر شده است: «به منظور تسهیل تکالیف مؤدیان مشمول این قانون، سازمان می تواند مؤدیانی که میزان فروش سالانه آنها کمتر از بیست و پنج برابر معافیت موضوع ماده (84) قانون مالیات های مستقیم باشد را از صدور صورتحساب الکترونیکی معاف نماید. مأخذ محاسبه مالیات و عوارض مؤدیان مذکور با توجه به میزان فروش آنها در هر دوره مالیاتی و ضریبی که توسط سازمان تعیین می­شود، محاسبه و مالیات آن پس از کسر اعتبار قابل­ ‌قبول، دریافت می­شود. ضریب مذکور بر اساس نوع کسب‌و‌کار، ترکیب اقلام خریداری‌شده مؤدی که در سامانه مؤدیان ثبت شده و با توجه به نرخ مالیات بر ارزش‌افزوده اقلام خریداری و فروخته‌شده مؤدی در چهارچوب آیین‌نامه اجرائی این ماده که ظرف یک‌ماه از تاریخ لازم‌الاجرا شدن آن، توسط سازمان تهیه شده و به‌تصویب هیأت ­وزیران می‌رسد، محاسبه می‌گردد.

آیین نامه اجرایی ماده یادشده درخصوص نحوه تعیین مالیات و عوارض ارزش افزوده برای مودیان معاف از صدور صورتحساب الکترونیکی طی نامه شماره 210/81022/د مورخ 1403/11/01 به ادارات کل امور مالیاتی ابلاغ شده است.

شایان ذکر است مطابق اصل (51) قانون اساسی هیچگونه مالیاتی وضع نمی گردد مگر به موجب قانون، موارد معافیت، بخشودگی و تخفیف مالیاتی به موجب قانون مشخص می‌شود .همچنین وفق بند (الف) ماده (27) قانون برنامه هفتم توسعه مبنی بر “وضع هرگونه تخفیف، ترجیح، بخشودگی، کاهش نرخ، معافیت و شمولیت نرخ صفر و اعطای اعتبار مالیاتی جدید به جز مواردی که به تشخیص مجلس منجر به افزایش یا رونق تولید و صادرات شود در سال‌های برنامه ممنوع است.” لذا این سازمان، صرفاً مجری قوانین و مقررات تصویب‌شده در مراجع ذی‌صلاح می‌باشد.